منابع نوری بیخطر
منابع نوری بیخطر
به گزارش سازمان بهره‌وری انرژی ایران، لامپ‌های کم‌مصرف استاندارد در زمره منابع نوری بیخطر قرار دارند. بنا به این گزارش در سال‌های اخیر وزارت نیرو با هدف کاهش مصرف برق بخش خانگی به‌ویژه در بخش روشنایی، شهروندان را به استفاده از این نوع لامپ‌ها تشویق کرده است و در همین راستا تاکنون 93میلیون شعله لامپ کم‌مصرف یارانه‌ای را در بین شهروندان سراسر کشور توزیع کرده است.
این گزارش می‌افزاید: به همین سبب و رواج استفاده از این لامپ‌ها مطالبی نیز درخصوص لامپ‌های کم‌مصرف و اثرات سوء آن بر بدن انسان و محیط‌زیست، طی سال‌های اخیر گفته و شنیده شده که البته گاه ضد و نقیض نیز بوده است. اما تاکنون هیچ مورد اثبات شده‌ای درخصوص تأثیر سوء لامپ‌های کم‌مصرف روی انسان گزارش نشده و طبق استاندارد IEC62471 (ایمنی فتوبیولوژیکی لامپ‌ها و سامانه‌های لامپ) لامپ کم‌مصرف در گروه منابع نوری بیخطر قرار دارد و درصورت رعایت پاره‌ای موارد چه هنگام استفاده از آن و چه بعد از سوختن آن، آسیب‌های احتمالی آن به حداقل می‌رسد.
براساس این گزارش نتایج تحقیقات انجام شده، میزان UV جذب شده توسط بدن انسان در اثر 8 ساعت کار مدام زیر نور لامپ کم‌مصرف، معادل با مقدار UV جذب شده طی یک‌دقیقه کار زیر نور خورشید است، ضمن اینکه شیشه استفاده شده در لامپ کم‌مصرف خود به‌عنوان یک فیلتر تابش فرابنفش عمل می‌کند.
در بالاست‌های الکترونیکی، فرکانس کار حدود 30 تا 40کیلو هرتز است که باعث حذف کامل پدیده سوسوزنی می‌شود، لذا نور لامپ‌های کم‌مصرف الکترونیکی هیچ مشکلی برای مصرف‌کننده ایجاد نمی‌کند. ضمنا لامپ‌های با بالاست الکترونیکی که دارای مهر استاندارد هستند، باعث هیچ‌گونه سردرد میگرنی برای مصرف‌کننده نمی‌شوند.
یک مقایسه اجمالی بین جیوه موجود در لامپ‌های کم‌مصرف و سایر تجهیزات حاوی جیوه نشان می‌دهد که در یک لامپ کم‌مصرف (23 وات) حدود یک تا 4 میلی‌گرم جیوه وجود دارد، در حالی‌که یک واحد مواد پرکننده دندان که در دندانپزشکی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، 800 میلی‌گرم جیوه دارد که حدود 200 برابر یک لامپ کم‌مصرف است، ضمنا باید به این نکته نیز توجه داشته باشیم که لامپ‌های کم‌مصرف برخلاف این مواد، بخار جیوه از خود آزاد نمی‌کنند. گفتنی است که ماهی تن و دیگر ماهی‌هایی که به راحتی در دسترس همگان قرار دارند، در هر کیلوگرم حاوی یک میلی‌گرم جیوه هستند.
نکته دیگر اینکه درصورت شکسته شدن یک لامپ کم‌مصرف جیوه وارد شده به محیط بسیار کمتر از جیوه وارد شده توسط یک ماهی تن است و یک باتری ساعت 25میلی‌گرم جیوه یعنی 5 برابر یک لامپ کم‌مصرف، یک ترمومتر جیوه‌ای 500 میلی‌گرم یعنی 100برابر لامپ کم‌مصرف و یک ترموستات 6 تا 18 گرم جیوه یعنی 1200 تا 3600برابر یک لامپ کم‌مصرف جیوه دارد.
از منظر تولید انرژی، میزان جیوه وارد شده توسط لامپ کم‌مصرف به محیط‌زیست بسیار کمتر از لامپ رشته‌ای آسیب می‌رساند.
آیا استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف خطرناک است؟
با توجه به محدودیت منابع انرژی فسیلی در جهان و لزوم کاهش مصرف انرژی، کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی در جهت جایگزین کردن انواع دیگری از لامپ‌های روشنایی با لامپ‌های التهابی اقدام‌های وسیعی کرده‌اند و به‌منظور جلوگیری از اثرات نامطلوب لامپ‌های به‌خصوص کم‌مصرف که نوع فشرده لامپ‌های فلورسنت‌خطی (مهتابی) هستند تحقیقات گسترده‌ای انجام داده‌اند؛ یکی از این تحقیقات مربوط به مرکز بهداشت کاناداست که قسمت‌هایی از آن عینا آورده می‌شود:
این گزارش ارائه‌کننده نتایج آزمایش‌ها برای تعیین میزان انتشار پرتو فرابنفش و الکترومغناطیس از یک نمونه 30 تایی لامپ کم‌مصرف یا فلورسنت فشرده است. داده‌های پرتوافکنی طیفی برای پرتوفرابنفش به‌گونه‌ای اندازه‌گیری شده تا کمترین میزان التهاب پوستی و بیشترین میزان مواجهه توصیه شده با پرتو فرابنفش محاسبه شود. انگیزه این تحقیق درخواست‌هایی مبنی بر خارج کردن منابع روشنایی پرمصرف توسط دولت کانادا تا سال 2010 بود. بدین ترتیب نیاز به ارزیابی اینکه آیا پرتو فرابنفش و میدان‌های الکترومغناطیسی ساطع شده از لامپ‌های CFL از حد دستورالعمل‌های فعلی تابش فراتر می‌رود یا خیر، اهمیت پیدا کرده است.
انتخاب و تهیه لامپ برای این تحقیق توسط یک شرکت مشاور تحت قرارداد با وزارت منابع طبیعی فدرال انجام شده است. معیارهای نهایی برای انتخاب عبارت بودند از اینکه لامپ‌ها دارای بالاست الکترونیکی یکپارچه بوده و از نوع سرپیچ دار باشند یا بتوانند به یک آداپتور سرپیچ دار متصل شوند. از یک گروه نمونه 30لامپی210 لامپ از نوع اسپیرال بدون حباب و 9 لامپ از نوع حباب‌دار و انعکاسی بودند. توان‌های نامی از 4 تا 27وات بوده‌اند. دو لامپ التهابی(60 وات و 100 وات) نیز برای مقایسه انتخاب شده‌اند.
بنا بر قانون دستگاه‌های پرتوزا درصورتی که هر وسیله‌ای خطری برای فرد یا عموم داشته باشد و یا باعث آسیب یا به خطر افتادن سلامت یا مرگ ناشی از تابش شود، هیچ احدی حق فروش و اجاره یا صدور یک دستگاه پرتوزا به کانادا را ندارد. ادعا شده است که تابش UV از لامپ‌های کم‌مصرف دارای پتانسیل ابتلا به کهیر، تاول و آماس قرنیه است. از آنجا که مطالعات چندانی درباره این موضوع در دست نیست تحقیقات بیشتری لازم بود تا معلوم شود آیا CFLها می‌توانند به راستی این اثرات نامطلوب را بر سلامتی داشته باشند؟
برای تعیین خصوصیات UV در لامپ‌ها، زمان پایداری و نقطه داغ یا ماکزیمم تابش هر مدل با استفاده از پرتوسنج NIST تعیین شد. سپس خصوصیات تابش طیفی با استفاده از پرتوسنج طیفی NIST اندازه‌گیری شد، در حالی که ولتاژ روی VAC 115 ثابت بود. در معرض قرار گرفتن بلندمدت چشم زیر نور لامپ به دلیل انعکاس سریع چشم به نور غیرمحتمل است. در مقابل مواجهه بلندمدت پوست در فواصل نزدیک به لامپ‌های کم‌مصرف یعنی وقتی دست‌ها زیر یک لامپ رومیزی باشند یا فعالیت کوتاه مدت نزدیک منبع نور انجام شود احتمال آسیب به پوست را افزایش می‌دهند.